قسمتی از کتاب تاریخ فلسفه ویل دورانت/ اسپینوزا
هدف نهایی دولت نه تسلط بر مردم باید باشد و نه محدود ساختن آنان از راه وحشت و ترس، بلکه باید هدف وی آزاد ساختن مردم از وحشت باشد تا بتوانند با اطمینان کامل بدون اینکه بر خود یا بر همسایه زیانی وارد سازند زندگی کنند باز هم تکرار میکنم هدف نهایی دولت این نیست که موجودات صاحب خرد و اندیشه را به چارپایان لایعقل یا ماشین مبدل نماید بلکه باید آنها را چنان آماده سازد که روح و جسمشان سالم و بی عیب به کار پردازند این هدف عبارت از این است که مردم را به زندگی و عمل از روی عقل و فکر آزاد هدایت کند و نگذارد که قدرت مردم در راه کینه جویی و خشم و حیله سازی مصرف شود و به هم ظلم و ستم روا دارند بنابراین غرض اصلی از دولت آزادی حقیقی است.
غرض از دولت آزادی است زیرا عمل دولت سوق دادن جامعه به سوی پیشرفت و ترقی است و ترقی منوط به استعداد و شایستگی است و استعداد و شایستگی در آزادی پرورش می یابد ولی اگر قوانین پیشرفت و آزادی را خفه کردند چه باید کرد؟ اگر دولت مانند هر جسم آلی و مانند هر تشکیلاتی فقط طالب حفظ شخص خود باشد یعنی کسانی که قدرت را به دست دارند سعی کنند که همیشه آن را در دست خود نگهدارند و به ماشین سلطه استثمار بدل شود شخص چه باید بکند؟ اسپینوزا در پاسخ میگوید اگر بحث و اعتراض معقول و آزادی گفتار که هر دو وسیله تغییرات بی سر و صدا هستند، اجازه داده شود باز باید به دولت مطیع بود اگر چه قوانین آن نادرست باشد من اعتراف میکنم که ممکن است گاهی از این آزادی عیوب و زیانهایی برخیزد؛ ولی کدام مسئله است که عاقلانه طرح شود ولی در عمل از آن سوء استفاده نشود. قوانین مخالف آزادی گفتار هر قانونی را لغو و نابود می سازد، زیرا مردم قوانینی را که نتوانند انتقاد کنند احترام نمیگذارند. هر چه دولت در منع آزادی گفتار بیشتر سعی کند، لجاجت و پافشاری مردم در مقاومت بیشتر میگردد این مقاومت از طرف مردم لئیم و ممسک نیست بلکه از طرف صاحبان تربیت عالی و اخلاق قوی و مردم با فضیلت است که به علت داشتن این صفات، آزادی بیشتری به دست آورده اند به طور کلی طبیعت مردم چنان است که اگر چیزی را حق دانستند ولی دولت آن را مخالف قانون شمرد، با بی صبری و سرسختی در برابر دولت مقاومت میکنند … در چنین حالتی نقض قانون و بی احترامی به آن را زشت نمی شمرند بلکه جایز میدانند و آنچه از دستشان در مخالفت با دولت برآید، کوتاهی نمیکنند. قوانینی که به سهولت و بدون خسارت به غیر قابل نقضند بیهوده و مسخره اند. این گونه قوانین مخالف آزادی ،شهوات و نفسانیات را محدود نمیسازد بلکه تقویت میکند. الانسان حریص على ما منع.